Waarom heb je gekozen voor een duurzaam thema?  

Ik wilde graag een thesis met impact schrijven. Het duurzaamheidskantoor zoekt vaak naar mensen die hen kunnen helpen bij een bepaald onderzoek. Ik heb hen gevraagd of zij iets hadden waarmee ik een bijdrage kon leveren. Zo ben ik bij het duurzaam reisbeleid van de UGent als onderwerp terechtgekomen.  

Waarover gaat duurzaam reisbeleid juist? Wat heb je precies onderzocht aan de UGent?  

Mijn thesis ging specifiek over duurzaam vliegreisbeleid. Ik heb op de vliegreisdata van het personeel van de UGent een kwantitatieve analyse uitgevoerd. Aan de hand van die resultaten heb ik gekeken naar waar de zwaartepunten liggen, waar er nog mogelijkheid tot verbetering is en waar we winsten kunnen boeken aan UGent. Deze resultaten heb ik dan vergeleken met de literatuur en onderzoeken aan andere universiteiten.  

Is er een groot verschil met andere universiteiten?  

Het hangt ervan af welke parameter je hanteert. Een groot verschil is bijvoorbeeld dat het personeel van andere universiteiten veel meer niet-economy class vliegen, dan UGent’ers. Dus daar is bij ons minder winst op te boeken. Maar we vliegen wel nog te vaak  naar bestemmingen die dichtbij zijn. Daarnaast duren de reizen zelf meestal maar een klein aantal dagen. Je kan daarbij de vraag stellen of het wel verantwoord is om voor twee dagen naar Amerika te vliegen en terug. Maar onderzoekers voelen de druk om aanwezig te zijn op meetings overal ter wereld, ook al willen ze dat zelf niet per se.  

Dus het is erg belangrijk dat kennisinstellingen fysiek aanwezig zijn op die conferenties. Zou corona die druk veranderd hebben?  

Het is een complex probleem. Ik heb enkel naar de data van de reizen zelf gekeken en zag dat daar nog veel winst te boeken valt.  

Er is uiteraard ook nog veel andere data die de complexiteit van dat probleem goed weergeeft. De internationaliseringsdruk en competitiviteit die op verschillende niveaus plaatsvindt (van het onderzoeksveld over het instellingsniveau tot op het Europese niveau), is een enorm. Zowel voor een onderzoeker om te presteren maar ook voor een instelling die haar onderzoekers dwingt hieraan deel te nemen.

Maar er is wel debat over of het fysiek aanwezig zijn echt een meerwaarde heeft voor het onderzoek op zich. Ik heb het aantal reizen met het aantal A1 publicaties vergeleken en daar zag ik geen statistisch significante link. Mijn onderzoek geeft ook de indicatie dat onderzoek niet per se slechter is, als er minder gereisd wordt. Maar dat zegt natuurlijk niets over de druk die de onderzoekers voelen.

Na corona zal dit wel een compleet ander verhaal zijn. Men gaat misschien meer geneigd zijn om online conferenties te organiseren en eraan deel te nemen. We zijn er intussen toch meer aan gewend geraakt, omdat er geen andere optie is. Op dat vlak hebben we misschien wat angsten overwonnen. Online kan het ook innovatiever zijn om conferenties etc. te organiseren, maar dat zal de toekomst uitwijzen.  

Wat zijn jouw aanbevelingen om de enorme bijdrage CO2 uitstoot door vliegreizen aan de UGent, terug te dringen?  

De belangrijkste aanbeveling gaat over het kortbij reizen. We reizen nog heel veel dichtbij, binnen Europa. De data toont een enorme piek in korte reizen. Om dit op te lossen kunnen we onze groene en oranje stedenlijst nog uitbreiden, wat kan door treinreizen aantrekkelijker te maken.

Ook frequent flyers hebben een enorme impact. Onderzoekers vliegen veel. Een kleine groep vliegt veel per jaar en heeft daardoor een enorme impact heeft op de totale hoeveelheid uitgestoten emissies. Een andere aanbeveling is daarom kijken naar meer carbon efficient airlines. Niet elke maatschappij heeft dezelfde uitstoot. We zien dat er aan de UGent nog veel wordt gevlogen met minder koolstof efficiënte maatschappijen. Dat ligt natuurlijk ook aan het reisbureau waarmee we boeken en is afhankelijk van de bestemming. Maar er kan dus voorrang gegeven worden aan meer carbon efficient airlines. Nu is daar nog niets over geschreven, noch ondernomen.  

Een ander aspect dat ik zou aanraden is het verhogen van de CO2-compensatie. Dat heeft niet echt een effect op de hoeveelheid die we uitstoten, maar we zouden daar wel winst op kunnen boeken die besteed kan worden voor andere (duurzame) projecten.  

Een van de laatste aanbevelingen voor de UGent is het uitstippelen van een volwaardig duurzaam vliegreisbeleid. We zien dat reizen niet enkel impact heeft op de CO2-uitstoot, maar dat de druk van reizen en internationalisering zorgt voor genderongelijkheid. Vrouwen vliegen minder dan mannen. Er is onderzoek dat stelt dat de internationaliseringsdruk vrouwen limiteert, omdat ze vaak zorgtaken hebben, maar tegelijkertijd de reizen wel nodig voor hun academische carrière. Met een ander reisbeleid, zouden we misschien ook naar een meer gendergelijke werkomgeving kunnen toewerken. Dit effect was in onze data ook zichtbaar.  

Ik heb dus een aantal aanbevelingen gedaan en er zijn wel wat winsten te boeken. Wel voeg ik er graag aan toe dat mijn aanbevelingen niets zeggen over de moeilijkheid van het verwezenlijken van deze aanbevelingen.

Heeft de UGent zelf doelstellingen opgesteld? Zijn er stappen die ze nemen om daar te geraken? 

Momenteel heeft de UGent “De eerste stappen naar een reisbeleid” gezet. Ik zou zeggen dat het tijd is voor het nemen van de volgende stappen. Voor zover ik weet zijn er niet echt doelstellingen aan verbonden: geen harde quota of een pad dat verder gaat dan de huidige maatregelen. Wat ze nu wel al gedaan hebben is de groene en oranje stedenlijst samengesteld. Naar steden op die lijst wordt bij voorkeur niet gevlogen. Voor noodzakelijke en goedgekeurde vliegreizen wordt een CO2 compensatie voorzien en alternatieve reismethodes worden gepromoot. Dat zijn de voorlopige beleidsmaatregelen die de UGent heeft genomen.  

Je wilde graag een thesis schrijven die een reële impact kan hebben, heb je het gevoel dat je dit doel hebt bereikt? 

Ik denk het wel. Ik heb de resultaten al gepresenteerd aan de Green Office en aan de mobiliteitscoördinator van de UGent. Zij gaan nu zien wat ze ermee kunnen doen. De resultaten van mijn thesis kunnen bijdragen aan het vormgeven van het nieuw reisbeleid.

Dit interview werd afgenomen in oktober 2020. Bekijk hier het huidige vliegreisbeleid van de UGent.

Foto: Alexis Gethin/Unsplash