De Europese Unie heeft als doel gesteld om tegen 2050 volledig klimaatneutraal te zijn. De bouwsector speelt hierbij een belangrijke rol. De hoge CO₂-uitstoot en het hoge energiegebruik van de bouwsector zijn vooral een gevolg van de aard van het Belgische gebouwenpark.

België heeft een oud vastgoedpatrimonium, wat in het algemeen gepaard gaat met weinig efficiëntie en zeer lage isolatiegraden. Om deze oude gebouwen aan te pakken en de doelstellingen te behalen, wordt renovatie vaak vooropgesteld.

Als de woning echter zeer verouderd is en de renovatiewerken ingrijpend zijn, rijst de vraag of het toch niet beter is om de woning te slopen en ze vervolgens opnieuw op te bouwen. Verschillende aspecten kunnen meespelen in deze beslissing. Enerzijds kan het financiële aspect de doorslag geven. Anderzijds is er ook nog het milieuaspect.

In tegenstelling tot het financiële aspect, dat relatief eenvoudig te berekenen is, kent het milieuaspect weinig duidelijkheid en wordt het bij de afweging tussen renovatie en herbouw vaak vergeten. Toch is het van groot belang om ook bij de milieu-impact van de werkzaamheden stil te staan.

Om de milieu-impact van de werkzaamheden te bepalen, houden we rekening met de volledige levenscyclus van het gebouw. Dit wil zeggen dat we de milieu-impact van de productie van de bouwmaterialen, het transport van die materialen naar de werf, de constructie, het energiegebruik en de vervangingen die nodig zijn gedurende 60 jaar en de afbraakwerken in beschouwing nemen. Deze milieu-impact wordt in eerste instantie voor een rijwoning bepaald.

Passie voor passief

U heeft zeker al eens gehoord van de veelvoorkomende term ‘passiefhuis’. Maar wat betekent dit precies? Een passiefhuis is een uitzonderlijk goed geïsoleerd en energiezuinig gebouw. Doorgaans zijn de thermische isolatielagen in de vloer, de spouwmuren en het dak ongeveer 20cm dik. De ramen zijn in de meeste gevallen voorzien van drievoudig glas.

Wanneer u de ambitie heeft om uw verouderde rijwoning tot een passiefhuis om te bouwen, dan kiest u vanuit milieuoogpunt best voor renovatie. Het produceren van de nieuwe bouwmaterialen, die nodig zijn bij de heropbouw van de rijwoning, zorgt ervoor dat de milieu-impact van dit scenario heel wat hoger is dan de milieu-impact van renovatie.

Variatie in isolatiegraad

Is het niet uw ambitie om uw rijwoning tot een passiefhuis om te bouwen? Dan zijn er uiteraard nog vele andere renovatie- en herbouwopties met een lagere isolatiegraad mogelijk. Desalniettemin zal een lagere isolatiegraad altijd leiden tot een hogere milieu-impact.

In tegenstelling tot een gerenoveerde woning is een nieuwbouwwoning niet onderworpen aan minimumeisen, waardoor de herbouwscenario’s over het algemeen minder lage isolatiegraden bereiken.

Als zowel de gerenoveerde als de nieuwe rijwoning dezelfde isolatiegraad behalen, zal renovatie altijd de beste keuze zijn. Opdat herbouw dus een lagere milieu-impact zou hebben dan renovatie, moet de nieuwbouwwoning performanter zijn dan de gerenoveerde woning. De vraag is: hoeveel performanter?

Judith Haanen & Anneleen Bollé vonden een verschil in K-peil van gemiddeld 27. Het K-peil geeft de globale warmte-isolatie van een gebouw weer.

Als de nieuwbouwwoning meer dan 27 K-peil-punten beter scoort dan de gerenoveerde woning, kiest u best voor herbouw. Dit is het geval wanneer bij renovatie minstens het dak, de ramen en de buitenmuren worden aangepakt. Met andere woorden, bij een verschil in K-peil van 27 vindt een kantelpunt plaats tussen renovatie en herbouw.

Invloed van andere woningeigenschappen

Wat als uw huidige woning andere eigenschappen bezit? Welke invloed oefenen de isolatiegraad, geometrie, raamoppervlakte, vorm en opbouw van het dak, gebouwtypologie en vloerafwerking van een woning uit op de keuze tussen renovatie en herbouw?

Wanneer uw huis reeds voorzien was van isolatie, verlaagt de milieu-impact van de renovatiescenario’s significant. Van zodra uw ramen, muren, dak en vloer geïsoleerd zijn of enkel uw vloer niet, is renovatie altijd de beste optie. Als dit niet het geval is, kiest u vanuit milieuoogpunt beter voor herbouw.

Ook bij een grotere woning is renovatie meestal milieuvriendelijker. Hetzelfde geldt voor een woning met een zadeldak, een halfopen en een open bebouwing.

Heeft uw huis een betonnen dakstructuur? Dan is de kans dat renovatie als beste optie uit de vergelijking komt net iets groter dan wanneer uw huis een houten dakstructuur heeft. De impact op het kantelpunt blijft bij elke variant echter steeds beperkt.

De impact van de raamoppervlakte en de vloerafwerking van de bestaande woning is zelfs verwaarloosbaar. In de meeste gevallen zal de keuze tussen renovatie en herbouw dus onveranderd blijven.

Conclusie: Passief renoveren

Van alle mogelijke scenario’s zal de renovatie van een verouderde woning naar een passiefhuis altijd de laagste milieu-impact hebben. We kunnen dus besluiten dat we deze strategie het best kunnen toepassen op het verouderde Belgische gebouwenpark om de CO₂-uitstoot van woningen drastisch te reduceren, de energiedoelstellingen te halen en de klimaatcrisis te overwinnen.

Verder onderzoek is echter noodzakelijk. Zo kunnen we ook technische installaties en andere woontypologieën mee in rekening brengen om meer uitvoerige resultaten te verkrijgen. En uiteraard is een praktische realisatie van de bevindingen uit dit onderzoek essentieel om de klimaatdoelstellingen te behalen.